Według aktualnych danych na cukrzycę w Polsce chorują nawet 2 miliony ludzi. Typowym poważnym powikłaniem cukrzycy jest stopa cukrzycowa, która jest przyczyną nawet 40% przypadków amputacji kończyny u pacjentów. Stosując odpowiednie leczenie stopy cukrzycowej, większości z nich można uniknąć. Jakie są pierwsze objawy stopy cukrzycowej?
Przyczyny stopy cukrzycowej
Zespół stopy cukrzycowej obejmuje zmiany w obrębie stopy i wysuszenie skóry. Za istotne czynniki ryzyka uznaje się palenie papierosów, współistnienie innych schorzeń jak nefropatia cukrzycowa, choroby serca czy tarczycy. Wśród jego podstawowych przyczyn wymienia się uszkodzenie naczynek. W przebiegu choroby często ma miejsce także uszkodzenie nerwów, wywołane stale podwyższonym poziomem glukozy. Neuropatia cukrzycowa powoduje zaburzone odczuwanie. Schorzenie często koreluje z chorobami takimi jak nadciśnienie tętnicze czy występowanie miażdżycy tętnic kończyn dolnych, szczególnie tętnicy grzbietowej stopy. Miażdżyca nierzadko pojawia się w wyniku uszkodzenia naczynek i ograniczenia ich elastyczności w związku ze stałą hiperglikemią.
Stopa cukrzycowa – objawy
Wśród typowych objawów stopy cukrzycowej wymienia się:
- deformacje stopy,
- zmiany skórne o różnym stopniu nasilenia,
- uszkodzenia nerwów powodujące zaburzenie czucia,
- opóźnione gojenie ran na stopach.
Najpierw często ma miejsce uszkodzenie małych naczyń krwionośnych, które wraz z upływem czasu stopniowo postępuje. Przypadki z zaburzeniami czucia związane są z obecnością cech neuropatii – sprzyjają one powstawaniu niepożądanych zmian na stopach np. w wyniku otarć. Podczas zaniedbania choroby może wystąpić deformacja stopy oraz martwica, a to z kolei może prowadzić do konieczności jej amputacji.
Rodzaje zespołu stopy cukrzycowej
Zespół stopy cukrzycowej występuje u od 6 do 10% pacjentów borykających się z cukrzycą. Wyróżnia się kilka rodzajów tego schorzenia. 65% przypadków stanowi stopa cukrzycowa neuropatyczna. Charakteryzuje się ona odczuwaniem mrowienia, pieczenia i zniesienia odczuwania bólu w stopach. Współwystępuje tutaj również osłabienie mięśni, co często skutkuje martwicami.
Drugą postacią choroby jest stopa cukrzycowa niedokrwienna związana z uszkodzeniem naczyń. Z tym zespołem stopy cukrzycowej wiążą się także wrzody, pęknięcia oraz opuchlizna na stopach. Pojawiają się również problemy z chodzeniem w przypadku zignorowania konieczności leczenia. Stwierdza się, że nawet 25% przypadków choroby to typ mieszany, łączący obie postacie. Żeby uniknąć poważnych powikłań, należy niezwłocznie leczyć stopę cukrzycową pod opieką specjalistów.
Na czym polega leczenie zespołu stopy cukrzycowej?
W terapii stopy cukrzycowej ważne jest regularne odbywanie konsultacji u specjalistów różnych dziedzin. Stopę cukrzycową leczy między innymi chirurg naczyniowy, podolog, ortopeda oraz diabetolog. U chorych na cukrzycę konieczne jest wyrównanie metaboliczne cukrzycy, ponieważ to podwyższony poziom glukozy we krwi często jest przyczyną schorzenia. Oprócz tego konieczne jest:
- leczenie zakażonych owrzodzeń i stosowanie odpowiednich opatrunków,
- leczenie zaburzeń lipidowych,
- dobranie pielęgnacji stóp w gabinecie podologicznym.
Istotne znaczenie ma stosowanie indywidualnie dobranych leków, a także wyrównanie ciśnienia tętniczego, jeżeli zaburzenia w jego obrębie mają miejsce u konkretnego pacjenta.
Pomoc i rola podologów w leczeniu schorzenia
Schorzenie wymaga regularnych wizyt u podologa. Ten podczas zabiegów odmacza skórę stóp w letniej wodzie, a następnie przy pomocy metalowej tarki lub frezarki usuwa zrogowaciały naskórek. Jeżeli stwierdzi obecność infekcji, zaleci odpowiednie leczenie, polegające na oczyszczeniu rany, zastosowaniu opatrunku i farmakologii lub środków do stosowania miejscowego. Specjalista omówi z pacjentem również praktyczne aspekty postępowania ze stopami w domu.
Stopa cukrzycowa a konsultacje z chirurgiem
W zaawansowanych przypadkach należy korzystać z pomocy chirurga ogólnego lub chirurga naczyniowego. Chirurgia w leczeniu tego zespołu może obejmować przykładowo:
- drenaż czy nacinanie ropnia,
- zakładanie opatrunków zmniejszających ryzyko infekcji oraz zapewniających ranie przyjazne środowisko do gojenia,
- usuwanie martwych tkanek i zmian chorobowych.
W razie potrzeby chirurg może zadecydować także o wprowadzeniu antybiotykoterapii. To właśnie chirurdzy przywracają odpowiednią biomechanikę stopy w przypadku jej zmiany, deformacji i problemów z poruszaniem się.
Profilaktyka stopy cukrzycowej
Zarówno zwiększone ryzyko występowania schorzenia, jak i już wyleczona stopa cukrzycowa wymagają zespołu czynności, które obniżą szanse nawrotu choroby. U pacjentów ze stopą cukrzycową kluczowe jest samodzielne obserwowanie zmian na kończynach dolnych i dbanie o dobry stan stóp. Oprócz tego zaleca się:
- stosowanie indywidualnie dobranych wkładek ortopedycznych,
- to, by dokładnie osuszać stopy po każdym myciu,
- dobór odpowiedniego obuwia,
- zaprzestanie palenia tytoniu,
- modyfikację diety we współpracy z dietetykiem.
Oprócz tego dobrym pomysłem jest zadbać o regularną aktywność fizyczną oraz wypoczynek – sen i ograniczenie ilości stresu. Pacjentów cierpiących na cukrzycę, nadciśnienie oraz stopę cukrzycową obejmuje całkowity zakaz palenia papierosów – wynika to z ich negatywnego wpływu na przebieg tych schorzeń oraz generowanie ryzyka kolejnych powikłań.